تهیه ‌نانوذرات‌ طلا در بستر‌های گیاهی

تمایل به تهیه موادی با ابعاد نانومتری و استفاده از آن‌ها، با توجه به خصوصیات صنعتی جالب این مواد، روز‌به‌روز در حال افزایش است.
اما نانوذرات حاصل از روش‌های شیمیایی که امروزه به‌کار برده می‌شوند، به‌دلیل استفاده از مواد شیمیایی خطرناک و سمی بودن و آسیب‌های زیست‌محیطی حاصل از آن‌ها، نگرانی‌های زیادی را ایجاد کرده‌اند. نانوذرات طلا و نقره به‌دلیل اهمیت‌های زیستی و کاربردهای پزشکی بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند اما روش‌های شیمیایی تهیه این نانوذرات منجر به باقی‌ماندن مقداری از واکنشگرهای سمی و استفاده نکردن از نانوذرات حاصل در کاربردهای زیستی می‌شود. تولید نانوذرات با استفاده از اصول شیمی سبز جایگاه ویژه‌ای در پژوهش‌ها پیدا کرده است و بدین منظور انواع گوناگونی از سامانه‌های زیستی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ ریزاندامگان، دیاتومه‌ها، و یوکاریوت‌های(eukaryote) نوری از جمله این سامانه‌ها هستند، ولی این سامانه‌ها به‌دلیل هزینه‌های زیاد تهیه و نگهداری‌شان کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. گیاهان و محصولات کشاورزی به‌عنوان منابع تجدیدپذیر و ارزان در جهت تهیه نانومواد زیستی مورد توجه خاصی قرار گرفته‌اند. در این مقاله انواع روش‌های استفاده از بستر‌های گیاهی برای تهیه نانوذرات نقره و طلا که از اهمیت ویژه‌ای در پزشکی و فرایند‌های زیستی برخوردارند مورد بررسی قرار گرفته است.گیاه‌پالایی و استفاده از عصاره و توده‌های زیستی گیاهان از جمله روش‌هایی است که از آن‌ها به‌عنوان بستر گیاهی برای تهیه نانوذرات استفاده می‌شود.

سوخت‌و‌ساز‌های ثانویه گوناگون، آنزیم‌ها، پروتئین‌ها، و دیگر عوامل کاهنده در تهیه نانوذرات فلزی به‌وسیله گیاهان نقش اساسی دارند. محل انباشت زیستی (Bioaccumulation) نانوذرات براساس حضور آنزیم‌ها و پروتئین‌های درگیر در تهیه آن‌ها است. بازیابی نانوذرات از بافت گیاهی خسته‌کننده و گران است و نیاز به آنزیم‌هایی برای تخریب بافت سلولزی گیاه دارد . از این رو، برای تهیه نانوذرات فلزی گوناگون استفاده از عصاره گیاهان در پردازش‌کم و مقیاس وسیع آسان‌تر است. در سال‌های اخیر، استفاده از عصاره گیاهان برای تهیه نانوذرات فلزی به‌عنوان یک جایگزین آسان و مناسب برای روش‌های شیمیایی و فیزیکی مطرح شده است. برای اولین بار عصاره گیاه شمعدانی از برگ، ساقه، و ریشه برای تولید خارج سلولی نانوذرات طلا گرفته شد شانکار و همکاران کاهش زیستی یون‌های طلا به نانوذرات طلا را با استفاده از عصاره برگ گل شمعدانی گزارش کردند. همچنین، آن‌ها توانستند نانوذرات مثلثی و کروی طلا را با استفاده از عصاره لیمو تهیه کنند . از واکنش عصاره گیاه چریش (neem) به‌همراه HAuCl4 به‌مدت دو ساعت نانوذرات طلا تولید می‌شود. تجزیه و تحلیل طیف‌بینی UV–Vis–NIRR و تغییر رنگ آن به صورتی مایل به ارغوانی تشکیل این نانوذرات را اثبات کرد. به نظر می‌رسد این نانوذرات تمایل به تشکیل ساختار‌های مسطح نازک، علاوه بر ساختار‌های کروی، را نیز دارند. این ذرات مسطح به‌طور عمده به شکل مثلثی و با درصد بسیار کمتری به شکل شش‌ضلعی در اندازه ۱۰۰ـ۵۰ نانومتر هستند . از عصاره آلوورا نیز می‌توان نانوذرات نقره تهیه کرد. افزایش آمونیاک در این واکنش باعث تسهیل کاهش نقره (I) به‌وسیله تشکیل کمپلکس محلول دی‌آمین ‌نقره (I) کلرید می‌شود. نانوذرات تولیدشده دارای ریخت‌شناسی کروی در اندازه‌های ۴٫۲ ± ۱۵٫۵ نانومتر هستند. سنتز نانوذرات طلا از عصاره علف لیمو با ساختارهای مثلثی و کروی‌شکل در اندازه ۴ ± ۲۱۴٫۴ نانومتر نیز گزارش شده است.